Adıyaman ili doğal zemin radyasyon düzeyinin belirlenmesi / Determination of natural background radiation level for Adiyaman province

Abstract

Çevresel radyoaktivite ölçümleri, bir bölgenin doğal fon radyasyon düzeyinin belirlenmesinde önemli yer tutar. Dünya genelinde yapılan nükleer silah denemeleri ile Çernobil ve Fukuşima gibi nükleer kazalar doğal fon düzeyini sürekli olarak değiştirebileceğinden, doğal zemin radyasyonunun belirlenmesine yönelik çalışmalar oldukça önemli görülmektedir. Bu tez çalışmasında, turistik ve doğal güzellikler açısından Türkiye?nin önemli bir ili olan Adıyaman?ın il merkezi, ilçe ve köylerini kapsayan bir alan seçilmiştir ve 52 örnekleme noktası için deneysel olarak ev dışı gama ışınlama hızları ile su ve toprak örneklerindeki radyonüklit konsantrasyonları belirlenmiştir. Dış gama ışınlanma hızları 6.17 µR/h ile 47.1 µR/h değerleri arasında ölçülmüş ve ortalama değer 17.42 µR/h olarak hesaplanmıştır. Bu değer yıllık 185.89 µSv değerinde etkin doz ortalamasına karşılık gelmektedir. Sudaki toplam alfa aktivitesi 0.015 Bq/L ile 0.244 arasında değişirken ortalama toplam alfa aktivitesi 0.052 Bq/L olarak elde edilmiştir. Sudaki toplam beta aktivitesi ise 0.026 Bq/L ile 0.328 Bq/L değerleri arasında olup ortalama toplam beta aktivitesi 0.085 Bq/L olarak bulunmuştur. Sudaki toplam alfa ve beta aktivitelerine karşılık gelen yıllık etin doz 53.55 µSv olarak belirleniştir. İl genelinde toplanan toprak örneklerinin ortalama radyonüklit aktivite konsantrasyonları 238U, 232Th ve 40K için sırasıyla 17.2 Bq/kg, 18.5 Bq/kg ve 298.33 Bq/kg olarak belirlenmiştir. Fisyon ürünü olan 137Cs için ise ortalama aktivite konsantrasyonu 7.04 Bq/kg olarak belirlenmiştir. 238U, 232Th ve 40K radyonüklitleri için toplam yılık etkin doz 38.71 µSv olarak belirlenmiştir. Türkiye?de daha önce yapılan çalışmalar ve dünya ortalamaları dikkate alındığında Adıyaman genelinde hava doz hızı ortalaması yüksek çıkmış, su ve toprak radyoaktiviteleri ise ortalama değerlere yakın bulunmuştur. ANAHTAR KELİMELER: Doğal radyoaktivite, radyasyon, doğal fon düzeyi, Adıyaman Environmental radioactivity measurements are important in determining the natural background radiation level of a region. Since worldwide nuclear weapon tests and nuclear accidents like Chernobyl and Fukushima can continuously increase the natural background level, studies related to determining natural background radiation are considered to be significant. In this thesis study, a region covering the provincial center, townships and villages of Adiyaman, which is a city known for its natural beauties as well as touristic attractions, was selected and for 52 sampling locations outdoor gamma exposure rates and radionuclide concentrations in water and soil samples were experimentally obtained. Outdoor gama exposure rates were measured in the range 6.17 µR/h and 47.1 µR/h and the average was calculated as 17.42 µR/h. This value corresponds to an annual effective dose of 185.89 µSv. Gross alpha activity in water varied between 0.015 Bq/L and 0.244, the avcerage being 0.052 Bq/L. Gross beta activity in water ranged between 0.026 Bq/L and 0.328 Bq/L and their average was found as 0.085 Bq/L. The annual effective dose corresponding to total alpha and beta activity in water was found to be 53.55 µSv. Average radionuclide activity concentrations in the soil samples collected were determined as 17.2 Bq/kg, 18.5 Bq/kg and 298.33 Bq/kg for 238U, 232Th and 40K, respectively. Fort he fission product 137Cs the average activity concentration was found as 7.04 Bq/kg. For 238U, 232Th and 40K radionuclides, the total annual effective dose was determined as 38.71 µSv. In comparison with previous studies done in Turkey and the world averages, outdoor gamma exposure rates were found to be higher and water and soil radioactivities were observed to be about the averages. KEYWORDS: Natural radioactivity, radiation, natural background level, Adıyaman